امكان سنجي بازار چيست؟

در مطالعات بازار، ابتدا خلاصه اي از تاريخچه محصول و يا محصولات توليدي مورد بررسي در طرح ارائه مي گردد و سپس به هدف اجراي طرح و پارامترهاي مرتبط با بازار محصول پرداخته مي شود. در ادامه به مواردي كه بايد در امكان سنجي بازار به آن ها پرداخته شود، اشاره كرده ايم:

1.مقدمه و معرفي محصول | امكان سنجي بازار

در ابتدا لازم است مقدمه اي از دليل اجراي طرح آورده شود و سپس به معرفي محصول پرداخته شود. در معرفي محصول اشاره به برخي موارد الزامي است كه در ادامه به آن ها اشاره كرده ايم:

• اشاره به تمامي كدهاي آيسيك ISIC مرتبط با محصول مورد بررسي در طرح توجيهي
• ويژگي ها و مشخصات محصول
• انواع كيفيت ها و گريد هاي توليد محصول
• استاندارد هاي ملي محصول
• استانداردهاي بين المللي و جهاني براي توليد محصول
• معرفي ماهيت محصول
• ارائه ضريب مصرف محصول
• بررسي الگوي مصرف جامعه در رابطه با محصول مورد بررسي
• ارزيابي سابقه مصرف محصول
• جايگاه محصول در كشور

2.معرفي پروژه | امكان سنجي بازار

در قسمت بعدي از امكان سنجي بازار، لازم است پروژه به طور كامل معرفي گردد. در معرفي پروژه بايد ضرورت اجراي پروژه با اهداف صادراتي، جايگزيني براي واردات نمونه هاي مشابه، تغيير الگوي مصرف جامعه و … مورد بررسي قرار بگيرد.

بررسي ملاحظات اجرايي پروژه شامل ملاحظات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، سياسي نيز در اين بخش ضروري است.

از ديگر مواردي كه بايد در قسمت معرفي پروژه به آن اشاره شود، شامل مكان يابي پروژه، ميزان دسترسي به مواد اوليه، دسترسي طرح به بازار مصرف و … است.

3.تحليل دانش فني پروژه

در بخش دانش فني از امكان سنجي بازار بايد نوع بازار هدف معرفي شود. در واقع دانش فني مورد نياز براي اجراي پروژه، بايد متناسب با بازار هدف ملي، منطقه اي و جهاني مشخص گردد و در مورد مناسب بودن دانش فني براي رسيدن به بازار هدف نيز تحليل هاي لازم ارائه گردد.

4.قيمت مواد اوليه و نحوه تامين آن | امكان سنجي بازار

از ديگر موارد مهمي كه در امكان سنجي بازار بايد مورد بررسي قرار بگيرد، نحوه تامين مواد اوليه مورد نياز براي طرح مي باشد كه آيا بايد از منابع داخلي تامين شود و يا امكان تهيه آن به صورت وارداتي وجود دارد.

در صورتي كه مواد اوليه بايد به صورت وارداتي از ديگر كشورها تهيه شود، بايد در اين قسمت قيمت هاي جهاني و قيمت FOB يا CIF در مبادي ورودي نيز مشخص گردد. در قيمت مواد اوليه وارداتي نياز است كه نرخ هاي تعرفه گمركي شامل سود بازرگاني، حقوق گمركي، هزينه هاي حمل و نقل و … نيز لحاظ شود.

در صورتي كه مواد اوليه مورد نياز براي اجراي طرح داراي قيمت هاي چندگانه باشد، بايد در اين قسمت از امكان سنجي بازار به آن اشاره شود. همينطور ارائه روند قيمت مواد اوليه در سال هاي گذشته نيز مي تواند براي تحليل قيمت مواد اوليه در سال هاي آتي نيز موثر واقع شود. لازم به ذكر است براي تحليل حساسيت طرح به قيمت مواد اوليه مي توان از نرم افزار كامفار استفاده نمود.

5.قيمت فروش محصولات طرح

قيمت فروش محصول و يا محصولات توليدي طرح و تحليل قيمت فروش شركت هاي داخلي و يا خارجي رقيب از ديگر موارد مهم امكان سنجي بازار است.

در اين قسمت بايد قيمت فروش محصول توليدي پروژه متناسب با مشخصات فني ارائه شده، تعيين شود.  لازم است در اين زمينه تمامي هزينه ها شامل هزينه هاي مرتبط با واردات مواد اوليه و … در نظر گرفته شود.

6.تحليل جايگاه صنعت مورد بررسي در سياست‌ هاي كلان اقتصادي كشور

در بخش بعدي از امكان سنجي بازار جايگاه صنعت مورد بررسي در طرح توجيهي بايد در برنامه‌ هاي كلان اقتصادي كشور بررسي شود. از مهم ترين موضوعات اين بخش كه نيازمند ارزيابي و بررسي است، مي توان به موارد زير اشاره كرد:

• سازگار بودن پروژه مورد بررسي با استراتژي‌ هاي كلان اقتصادي كشور
• ارزيابي جايگاه صنعت مورد بررسي در الويت هاي سرمايه گذاري كشور
• ارزيابي سياسيت هاي حمايتي دولت از صنعت مورد بررسي در طرح
• بررسي تمامي قوانين و مقررات دولتي و جهاني
• ارزيابي روند صادرات و واردات غير رسمي بر فروش محصول مورد بررسي

7.عرضه محصول

در اين بخش لازم است وضعيت عرضه محصول در توليد داخلي و از طريق واردات مورد بررسي قرار بگيرد:

• توليد داخلي : براي بررسي عرضه محصول در توليدات داخلي بايد به تعداد واحد هاي فعال، ظرفيت اسمي، ظرفيت عملي، روند توليد محصول طي سال هاي گذشته در داخل كشور  و … توجه شود. لازم است عملكرد واحد هاي توليدي كه بيشترين سهم عرضه محصول به بازار را بر عهده دارند نيز بررسي گردد.
•  واردات : بررسي حجم واردات محصول طي سال هاي گذشته، تعرفه‌ها و سود بازرگاني، شناسايي دقيق كدهاي تعرفه گمركي، كشورهاي وارد كننده و … نيز براي اطلاع از ميزان عرضه محصول از طريق واردات نيز ضروري است.

پيش بيني امكانات عرضه

• پيش بيني امكانات عرضه داخلي : ظرفيت عملي واحد هاي فعال، طرح هاي توسعه اي و در دست اجراي واحد هاي توليدي بايد محاسبه شود و متناسب با آن ها ميزان عرضه در سال هاي آينده پيش بيني گردد.
• پيش بيني واردات : متناسب با عرضه صنعت، قدرت رقابت پذيري محصول با محصولات رقيب خارجي و روند واردات در سال هاي گذشته، مي توان ميزان عرضه واردات محصول مورد بررسي طرح در سال هاي آينده را پيش بيني كرد.

8. تقاضا

بررسي تقاضا براي محصول مورد بررسي در طرح، بايد در دو بخش شامل تقاضاي داخلي و تقاضاي خارجي و صادرات ارزيابي شود.

• تقاضاي خارجي (صادرات) : براي اين قسمت لازم است اطلاعات مربوط به صادرات محصول در سال هاي گذشته ارائه گردد.
• تقاضاي داخلي : براي اين قسمت نيز بهتر است روند تقاضا در سال هاي اخير مورد بررسي قرار بگيرد.

پيش‌بيني تقاضا

• پيش بيني تقاضاي داخلي : بسيار اهميت دارد كه در امكان سنجي بازار، تحليل وضعيت آينده صنعت مورد بررسي انجام شود و متناسب با آن پيش بيني هاي مرتبط با ميزان تقاضا محصول در سال هاي آتي صورت گيرد.
• پيش بيني تقاضاي خارجي و صادرات : متناسب با الگوهاي مختلف، روند صادرات محصول در سال هاي گذشته، اطلاعات از بازار جهاني و … بايد پيش بيني هاي تقاضاي خارجي براي محصول مورد بررسي انجام شود.

9.تحليل موازنه پيش‌بيني امكانات عرضه و پيش‌بيني تقاضا | امكان سنجي بازار

با توجه به بررسي امكانات عرضه و پيش بيني تقاضا مي توان وضعيت آينده صنعت مورد بررسي را تحليل نمود.  آنچه كه در تدوين جدول موازنه بايد در نظر گرفته شود اين است كه در زمينه امكانات عرضه و تقاضا علاوه بر امكانات داخلي بايد به روند واردات نيز توجه كرد. همين موضوع در مورد پيش بيني تقاضا نيز صادق است كه علاوه بر تقاضاي داخلي بايد به صادرات محصول نيز توجه داشت.

10.بررسي بازار جهاني | امكان سنجي بازار

در برخي از طرح ها بازار هدف، صادراتي مي باشد و يا محصول مورد بررسي در طرح توجيهي داراي رقيب وارداتي است؛ در چنين شرايطي ارائه تحليل پيرامون بازار جهاني محصول الزامي مي باشد.

11.برنامه فروش شركت و تعيين بازار هدف

در اين قسمت از مطالعات امكان سنجي، بايد برنامه شركت و ميزان استفاده آن از ظرفيت عملي ارائه گردد. در واقع بايد بازار هدف شركت در دسترسي به بازار داخلي و خارجي و البته با درنظر گرفتن سطح دانش فني و توانمندي هاي شركت مشخص شود.

12.جمع‌بندي نهايي | امكان سنجي بازار

با مطالعه امكان سنجي بازار، در واقع بايد نتيجه توجيه پذيري اجراي پروژه مشخص گردد. به طوري كه تهيه كننده گزارش بايد پيشنهادات خود را در زمينه اجرا و يا عدم اجراي طرح مورد بررسي ارائه نمايد. بنابراين نتيجه امكان سنجي بازار، پيشنهاداتي است كه عملي شوند.