گياهان دارويي | طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

امروزه گياهان دارويي در زمينه هاي مختلفي شامل رژيم هاي لاغري، كاهش استرس، افزايش ميل جنسي، رفع افسردگي، افزايش انرژي، سلامت پوست و مو و … مورد استفاده قرار مي گيرند.

اين موضوع در مقابل افزايش عوارض جانبي ناشي از داروهاي شيمايي، سبب شده است كه مردم تمايل بيشتري به استفاده از داروهاي گياهي داشته باشند. به همين دليل آينده طرح كشت و صنعت گياهان دارويي روشن است؛ به طوري كه بر اساس پيش بيني هاي انجام شده، قدم گذاشتن در اين مسير سود آور خواهد بود.

لازم است اشاره كنيم كه حجم عمده از سطح زيركشت گياهان دارويي در كشور ما، به محصولاتي همچون زعفران و گل محمدي اختصاص دارد. اما اقليم ايران از مناسب ترين اقليم ها جهت رشد و پرورش گياهان دارويي است و همت برخي توليد كنندگان و كشاورزان را مي طلبد.

صفات گياهان دارويي

برخي از گياهان داراي خواص منحصر به فردي هستند كه منجر به دسته بندي آن ها در دسته گياهان دارويي مي شود.

• در بافت آن ها مواد خاصي وجود دارد كه جهت درمان برخي بيماري ها استفاده مي شود. اين مواد خاص در فرآيند هاي بيوشيمايي به نام متابوليت هاي ثانويه توليد مي گردند.
• در برخي موارد ممكن است صرفا اندام خاصي از گياه حاوي اين مواد موثره باشد و تمام آن خاصيت دارويي نداشته باشد.
• معمولا براي استفاده از گياهان دارويي، آن ها را به صورت تازه استفاده نمي كنند و تحت عمليات خاصي آن ها را فرآوري كرده و سپس مورد استفاده قرار مي دهند.
• استفاده از گياهان دارويي در مصارف خاصي امكان پذير است، به همين دليل توليد آن ها در سطوح زراعي محدود كفايت مي كند.

بازار گياهان دارويي

بازار گياهان داخلي، محدود به بازار داخلي نيست و در كل جهان، براي گياهان دارويي ايراني متقاضي وجود دارد و روز به روز نيز به اين تقاضا اضافه مي شود. چراكه از گياهان دارويي فقط براي درمان بيماري ها استفاده نمي شود و در زمينه هاي مختلفي شامل كنسرو سازي، نوشابه سازي، عطر سازي و مصارف غذايي نيز كاربرد دارد.

گياهان دارويي به طور معمول در طبيعت يافت مي شوند و حتي مي توان بدون اينكه مزرعه اي را احداث كرد، با شناسايي اين مناطق، اقدام به برداشت اين گياهان و فروش مستقيم آن ها نمود. اما اين روش براي كساني مناسب است كه سرمايه كمي دارند و افرادي كه با هدف سرمايه گذاري در اين زمينه هستند، بايستي به صورت هدفمند، اقدام به پرورش گياهان در مزارع نمايند.

معرفي گياهان دارويي | طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

پرورش گياهان دارويي هم در گلخانه ها و هم به صورت ديم و خشكي امكان پذير است. در طرح كشت و صنعت گياهان دارويي قصد داريم گياهاني دارويي كه به صورت ديم و خشكي قابل پرورش هستند را براي شما معرفي كنيم:

1. مريم گلي : گياهي 5 الي 7 ساله است كه معمولا در ارتفاع 50 تا 80 سانتي متري رشد مي كند. داراي برگ هاي بلند و نيزه اي شكل است كه برگ هاي پاييني دمبرگ آن بلند و برگ هاي فوقاني آن داراي دمبرگ كوتاه مي باشند. گل هاي آن به صورت تجمي در بالاي ساقه و به رنگ هاي آبي، بنفش، صورتي و گاهي نيز سفيد مي باشند. اين گياه گرما دوست است و در آب و هواي گرم و خشك داراي مقاومت خوبي مي باشد و از مزيت هاي آن رشد در هر نوع خاكي است.
2. بومادران : بودرمان گياهي علفي و چند ساله مي باشد كه ريشه آن نازك و داراي انشعبات فراوان است. اين گياه داراي ارتفاع 15 الي 17 سانتي متري مي باشد و گل هاي كوچكي به رنگ سفيد، صورتي و بدون كاسبرگ دارد. اين گياه داراي ميوه اي فندقه به شكل تخم مرغ برعكس مي باشد و بدون توجه به اقليم، در هر شرايطي قابليت رشد دارد اما در مناطق گرم و آفتابي، گل هاي بيشتري مي دهد.
3. نسترن كوهي : درخچه اي از خانواده گل سرخ است كه به صورت خودرو بر روي صخره ها و بوته زارها رشد مي كند. ساقه هاي تيغ دار، منشعب و مستقيمي دارد كه گياه را پرپشت تر نشان مي دهد. اين گياه داراي گل هاي معطر به رنگ هاي صورتي و زرد مي باشد، ضمن اينكه ميوه هايي با چندين فندقه احاطه شده توسط تخمدان گوشتي نيز دارد. اين گياه نيز خشكي را به خوبي تحمل مي كند.
4. ماريتيغال : ماريتيغال گياهي يك ساله است كه در آب و هواي گرم و خاك هاي سبك شني، رشد مي كند. اين گياه داراي رنگ روشن و انشعابات فراوان است و ساقه آن منشعب و مستقيم مي باشد. برگ هاي اين گياه پهن و شكننده هستند و در اوايل رشد همچون روزت بر روي زمين قرار مي گيرند و داراي ميوه تخم مرغي به رنگ قهوه اي هستند.
5. رزماري : اين گياه مي تواند رطوبت را از اعماق 3 الي 4 متري زمين جذب كند كه برگ هايي نيزه اي شكل به رنگ سبز تيره و بسيار معطر دارد.
6. اسطوخودوس : برگ هاي اسطوخودوس پوشيده از كرك و حفره هاي حاوي اسانس معطر هستند و گل هايي به رنگ آبي متمايل به بنفش دارند.
7. آويشن : در گياه آويشن ماده موثر تيمول شناسايي شده است. دو نوع آويشن وجود دارد كه نوعي از آن كه داراي گل هاي سفيد است، مصرف طبي دارد. اين گياه جهت رشد به هواي گرم و نور مستقيم نياز دارد و به طور كلي گياه خشكي دوست مي باشد.

تمامي اين گياهان مي توانند در شرايط كم آب، در بسياري از خاك ها رشد كنند و جالب است بدانيد كه حتي امكان پرورش آن ها در آپارتمان نيز وجود دارد.

هزينه اوليه مورد نياز براي كاشت انواع گياهان دارويي، متفاوت مي باشد و توصيه كارشناسان كاردوك اين است كه جهت قدم گذاشتن در طرح كشت و صنعت گياهان دارويي از گياهان كم هزينه شروع كنيد و به مرور به ميزان سرمايه خود اضافه كنيد و به تدريج پرورش گياهان پر هزينه را نيز به كار خود اضافه نماييد.

كدام گياهان از بازار بهتري برخوردار هستند؟

برخي گياهان دارويي، با اينكه جزو گياهان دارويي گران قيمت هستند، ضمن اينكه نياز به اين محصول را در جامعه تامين مي كنند، براي كشاورز نيز سود آوري بسيار بالايي را به همراه دارند. مهم ترين گياهان دارويي گران قيمت حال حاضر بابونه، بادرنجبويه، به ليمو، مريم گلي و آويشن مي باشد.

اما با اين حال نيز توجه داشته باشيد كه فهرست گياهان دارويي قابل كشت در ايران، بسيار مفصل مي باشد و مي توان ده ها نوع گياه را انتخاب كرد و پرورش داد. اما نياز است پيش از اقدام به انتخاب گياه دارويي، ابتدا ويژگي هاي خاك، ميزان نياز به آب، ميزان تابش نور خورشيد و … را بررسي كرده و سپس اقدام به توليد نماييد. در نظر داشته باشيد كه هر نوع گياهي ممكن است با آب و هواي منطقه مورد نظر شما، مطابقت نداشته باشد.

استراتژيك عصاره گياهان دارويي در دنياي امروزي | طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

عصاره گيري از گياهان دارويي، جهت توليد داروهاي گياهي از مهم ترين موارد مصرف اين گياهان مي باشد. استفاده بيشتر از گياهان دارويي و فرآورده هاي حاصل از آن ها، منجر به پررنگ تر شدن نقش اين گياهان در چرخه اقتصاد شده است؛ به طوري كه مصرف آن ها صرفا در كشورهاي در حال توسعه ديده نمي شود و از فاكتورهاي مهم و موثر بهداشتي در كشورهاي پيشرفته نيز به شمار مي رود. به طور كلي تقاضا براي گياهان دارويي رو به افزايش مي باشد كه اين موضوع نشان دهنده سودآوري طرح كشت و صنعت گياهان دارويي است.

سود بيشتر در طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

سود بيشتر در طرح كشت و صنعت گياهان دارويي در نتيجه فرآوري گياهان دارويي ايجاد مي شود، چراكه ضمن افزايش ارزش افزوده محصول، دردسرهاي انبارداري را نيز ندارد. لازم است اشاره كنيم كه سرمايه مورد نياز براي احداث يك واحد توليد در زمينه دارو و فرآورده هاي گياهي، بسيار پر هزينه مي باشد.

مجوزهاي لازم براي طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

براي شروع كار در زمينه طرح كشت و صنعت گياهان دارويي به برخي مجوزهاي لازم نياز است. اين فعاليت به طور مستقيم با سلامت و تندرستي افراد جامعه در ارتباط مي باشد، به همين دليل سخت گيري هاي بيشتري در اين زمينه ديده مي شود.

در صورتي كه سرمايه گذار قصد سرمايه گذاري به صورت صنعتي و انبوه را داشته باشد، بايستي كه از وزارت صنعت، معدن و تجارت و همينطور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و وزارت جهاد كشاورزي، مجوزهاي لازم را دريافت كند. البته دريافت گواهي و تاييدنامه از سازمان هاي محيط زيست و اداره استاندارد نيز الزامي است.

در صورتي كه توليد كنندگان قصد مشاركت با شركت هاي دانش بنيان را داشته باشند، حتما بايد تاييديه معاونت علوم و فناوري رياست جمهوري را نيز ضميمه مجوزهاي خود نمايند.

ريسك ها و تهديد هايي طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

گياهان دارويي حتما بايد عاري از هرگونه آلودگي و آفت باشند تا ارزش دارويي، بهداشتي و خوراكي آن ها حفظ گردد. بنابراين بسيار اهميت دارد كه از بهداشت گياه در زمان داشت، كاشت و برداشت محافظت گردد.

از آسيب هايي كه متوجه اين صنعت است، خام فروشي مي باشد؛ كشور ما از نظر گونه هاي گياهي، از غني ترين كشورهاي جهان است و داراي 8 هزار گونه گياهي در كشور است كه بيش از 2300 نوع از آن ها داراي خواص دارويي هستند. اما در اين ميان فقط 100 نوع گياه دارويي فرآوري شده و به فروش مي رسند و مابقي به صورت فله و با بسته بندي هاي نامناسب به ديگر كشورها صادر مي گردند.

از سويي ديگر نبود تكنولوژي هاي به روز و تجهيزات مناسب براي اين كار نيز از ضعف هاي اين بازار مي باشد و كشت و برداشت سنتي اين صنعت را تهديد مي كند، چرا كه سبب مي شود مواد اوليه و اصلي مرغوبيت كافي را نداشته باشد.

توليد گياهان دارويي و مشكل آب

با تغييرات اقليمي و پراكندگي نامناسب باران در كنار كاهش آب هاي زيرزميني و جاري، سبب شده است كه آينده كشاورزي و توليدات گياهي در عرض هاي جغرافيايي پايين به ويژه در ايران، با تهديد جدي مواجه باشد. به همين دليل شناسايي شرايط اقليمي ويژه مناطق مختلف كشور، شناسايي گياهان سازگار و با ارزش، ابداع لوازم و ادوات مناسب كشاورزي و ابتكار و خلاقيت در روش هاي اختصاصي كشت گياهان دارويي در مناطق خشك و نيمه خشك، منجر به پيشرفت در زمينه كشاورزي مي گردد. چراكه ديم زارهاي كشور بسيار وسيع هستند كه زمينه توليد گياهان دارويي سازگار و باارزش در صنايع مختلف و داروسازي را امكان پذير مي كنند.

گياهان دارويي چند ساله، ضمن اينكه منجر به توليد محصول باارزش در ديم زارهاي مختلف كشور مي شوند، توانايي ايجاد پوشش دائمي گياهي، جلوگيري از فرسايش خاك، افزايش مواد آلي خاك و … را نيز دارند.

مناسب ترين راه جهت پياده سازي طرح كشت گياهان دارويي

امروزه محصولات توليدي در اين زمينه پاسخگوي نيازهاي داخلي در زمينه داروسازي و ديگر صنايع و همينطور مصارف خارجي نمي باشند. از سويي ديگر خشكسالي هاي متوالي در كشور نيز، منجر به ايجاد محدويت هايي در اين زمينه شده است كه امكان بهره برداري از عرصه هاي طبيعي وجود ندارد.

جمع آوري گياهان دارويي از طبيعت، بسيار مقرون به صرفه است اما ضمن اينكه تنوع زيستي را از بين مي برد، ميزان برداشت سالانه آن نيز متفاوت و محدود است. بنابراين بهترين راهكار توليد انبوه گياهان دارويي در مزارع خواهد بود.

زراعت گياهان دارويي با استفاده از نيازهاي اكولوژيكي و الگوبرداري از محيط هاي رشد طبيعي آن ها، بهترين راهكار براي تامين نياز به گياهان دارويي مي باشد. اينگونه بدون آسيب زدن به پوشش گياهي طبيعت و حفظ گونه هاي باارزش دارويي، مي توان گياهان دارويي مورد نياز براي صنايع داروسازي و غذايي داخلي و خارجي را نيز تامين نمود.

انتخاب گياهان مناسب طرح توجيهي ديم كاري | طرح كشت و صنعت گياهان دارويي

در طرح كشت و صنعت گياهان دارويي، انتخاب مناسب ترين گياه و يا گياهان دارويي براي ديم كاري در شرايط اقليمي ديم زارهاي كشور، داراي اهميت بسياري است. از همين رو لازم است كه در شرايط ديم ايران، از گياهان دارويي بومي و سازگار با شرايط اقليمي و مقاوم به آفات و بيماري منطقه استفاده گردد.

بر اساس نتايج تحقيقاتي كه در اين زمينه صورت گرفته است، پرورش گياهان دارويي بومي و سازگار با اقيلم ايران، منجر به استقرار و رشد آن ها مي شود، به طوري كه از كيفيت مناسبي برخوردار خواهند بود. در واقع با ترويج ديم كاري گياهان دارويي، متناسب با روش هاي فني و راهبردي همسو با طبيعت، مي توان از ظرفيت هاي طبيعي كشور استفاده بهينه نمود و برنامه هاي اشتغال، توليد، فرآوري و ايجاد ارزش افزوده در جوامع روستايي و عشاري تحقق بخشيد.

در حال حاصر توليد كنندگان و سرمايه گذاران مي توانند اقدام به پرورش گونه هايي همچون آويشن، اسطوخودوس، رازيانه، گل راعي، باريجه، آنغوزه، موسير، رزين گياه، مريم گلي، زعفران، زوفا، گل محموي و … نمايند كه ضمن داشتن سازگاري با اقليم ايران، مي توان آن ها را در بالاترين كيفيت ممكن پرورش داد.

خدمات قابل ارايه كاردوك به طرح‌ها و واحدهاي توليد كننده

براي تهيه طرح توجيهي در زمينه هاي مختلف مي توانيد با كارشناسان تماس بگيريد. از جمله خدمات مركز مشاوره كسب و كار كاردوك مي توان به موارد زير اشاره داشت :

• ارائه خدمات در انتخاب ماشين آلات، تاسيسات عمومي و طراحي سايت پلان
• تامين نيروي انساني نصب و راه اندازي ماشين آلات و تاسيات عمومي طرح توليد
• مشاوره فرمولاسيون مواد اوليه
• مشاوره اصلاح تكنواوژي، نوسازي و بازسازي واحدهاي قديمي
• مشاوره صادرات محصول با كيفيت به  كشورهاي ديگر
• تهيه طرح توجيهي و امكان سنجي طرح با استفاده از نرم افزار اختصاصي  توسط متخصصين كارآمد مهندسي
• ثبت نام در سامانه بهين ياب و سامانه مختلف

براي دريافت مشاوره از متخصصان مركز مشاوره كسب و كار و كاريابي كاردوك جهت نوشتن طرح توجيهي مي توانيد با شماره 02166418908 تماس بگيريد.

منبع: طرح كشت و صنعت گياهان دارويي